Η αιφνιδιαστική επίθεση της παλαιστινιακής ισλαμιστικής οργάνωσης Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου δημιούργησε αναμφίβολα σοβαρή ανησυχία και πρωτοφανή έκπληξη σε διεθνές επίπεδο.Το χρονικό της μακράς σύγκρουσης των δύο λαών δεν μπορούσε να προετοιμάσει κανέναν για μια νέα έκρηξη στη Μέση Ανατολή και τον άμεσο κίνδυνο εξάπλωσης του πολέμου.Το παλαιστινιακό κατέστη για άλλη μια φορά κεντρικό ζήτημα στις καθημερινές συζητήσεις αλλά και στις διεξοδικές πολιτικές αναλύσεις και στα μέσα ενημέρωσης.Αν και καταλαμβάνει σημαντικό μερίδιο της τακτικής ενημέρωσης, η διαμάχη που συνεχίζεται έως σήμερα αποτελεί σύνθετο και πολυπαραγοντικό πεδίο.
Στο παρόν άρθρο θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε την υφιστάμενη σύγκρουση μέσα από τη μελέτη των δεδομένων που προκύπτουν από την πολύμηνη δημοσιογραφική κάλυψής της και συγκεκριμένα μέσα από την ενημερωτική ιστοσελίδα iefimerida.gr. Με τη χρήση πλέον των 2.500 άρθρων της ιστοσελίδας που χρονολογούνται από τις 7 Οκτωβρίου έως το τέλος Ιουνίου θα επιχειρήσουμε να φωτίσουμε τις δυναμικές τις σύγκρουσης και τον τρόπο παρουσίασής της στα μέσα, κάτι που δεν είναι πάντοτε εφικτό με τα λόγια.
Αρχικά, μπορούμε να παρατηρήσουμε τον αριθμό δημοσιευμένων άρθρων ανά μήνα κάλυψης κομίζοντας άκρως σημαντικές πληροφορίες που σχετίζονται με το γενικότερο ενδιαφέρον για τον πόλεμο αλλά και το ρυθμό εξέλιξής του.
Όπως εύλογα θα συμπεράνει κανείς κατά τη διάρκεια του πρώτου μήνα παρατηρούμε μεγάλο αριθμό δημοσιευμάτων που δικαιολογούνται τόσο από τη σημασία και την πιθανότητα εξάπλωσης του πολέμου όσο και από τα αισθήματα αβεβαιότητας και έκπληξης των ατόμων.Παρατηρούμε, ωστόσο μια σταδιακή καθοδική τάση του αριθμού δημοσιευμάτων , το οποίο θα μπορούσε να εξηγηθεί από την εξασθένιση του κοινού ενδιαφέροντος.Εντύπωση προκαλεί μόνο μια μικρή άνοδος τον μήνα Ιανουάριο και μία τον μήνα Μάϊο. Οι εξηγήσεις βρίσκονται στα εξής γεγονότα: Στο ενδεχόμενο εισόδου της Χεζμπολάχ ως αποτέλεσμα την όξυνσης του πολέμου τον Ιανουάριο και στην αυξητική ένταση της ισραηλινής προέλασης στη Γάζα τον Μάϊο.
Εξίσου σημαντικές πληροφορίες, αυτή τη φορά για το είδος της κάλυψης ,αντλούμε από την παρατήρηση του μέσου όρου λέξεων ανά μήνα δημοσίευσης.
Στο συγκεκριμένο διάγραμμα παρατηρείται μια μικρή πτ΄ωση του μέσου όρου λέξεων μέχρι τον Φεβρουάριο και μια ραγδαία αύξηση από εκεί και ύστερα ,γεγονός που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τον αριθμό των άρθρων που δημοσιεύθηκαν τους αντίστοιχους μήνες.Μέσα, λοιπόν από αυτή την παρατήρηση μπορούμε να συμπεράνουμε ότι κατά τους πρώτους μήνες βασικό ζητούμενο ήταν για τους δημοσιογράφους η αναφορά στα πολεμικά δρώμενα και τις εξελίξεις ενώ αργότερα, όταν η εκεχειρία έμοιαζε να απομακρύνεται , οι δημοσιογράφοι επιδόθηκαν σε εκτενέστερες πολιτικές αναλύσεις των συσχετισμών.
Δια μέσου της ανάλυσης δεδομένων κατορθώσαμε να διευκρινίσουμε και το πεδίο των βασικών δρώντων υποκειμένων της μεσοανατολικής διαμάχης με γνώμονα τις αναφορές των υποκειμένων αυτών στους τίτλους των άρθρων.
Όπως παρατηρούμε γίνεται εκτενής αναφορά στην παλαιστινιακή ισλαμιστική οργάνωση Χαμάς που καταλαμβάνει την πρώτη θέση σε αναφορές και αποτελεί τον κεντρικό παλαιστινιακό πόλο της διαμάχης ενώ στην επόμενη θέση με σημαντικά λιγότερες αναφορές, πάντα αναφορικά με τους τίτλους, βλέπουμε τον πρωθυπουργό του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι σημαντικός αριθμός αναφορών γίνεται σε δυό ομάδες (Χεζμπολάχ, Χούθι) προερχόμενες από άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής και όχι από τις άμεσα εμπλεκόμενες. Ακόμα και για εκείνους που δεν είναι εξοικειωμένοι με τη συγκεκριμένη θεματολογία η ανάλυση του αριθμού των αναφορών μας δίνει πολύτιμες πληροφορίες για τους βασικούς ανθρώπινους παράγοντες της παλαιστινιακής σύγκρουσης.
Στη συνέχεια, με τον ίδιο τρόπο αλλά αυτή τη φορά με γνώμονα αναφορές στο σύνολο των κειμένων μπορούμε να αναγάγουμε την ανάλυση της κάλυψης του πολέμου σε περιφερειακό επίπεδο, λαμβάνοντας υπ’όψιν αναφορές σε χώρες της ευρύτερης Μέσης Ανατολή
Ο παραπάνω χάρτης μας βοηθά να σχηματίσουμε μια ευρύτερη εικόνα για την περιφερειακ΄ή διάσταση του πολέμου και τη συμμετοχή ή την επιρροή άλλων χωρών σε αυτόν. Μπορούμε πλέον να αντιληφθούμε και δυνάμεις, λόγος για τις οποίες δεν γίνεται απαραίτητα στους τίτλους και που έχουν μεγάλη επιρροή στη σύγκρουση όπως είναι το Ιράν. Πέρα από όμορες χώρες που καταλαμβάνουν σημαντικό μέρος των αναφορών όπως η Αίγυπτος για λόγους που σχετίζονται με την υποδοχή προσφύγων, βλέπουμε ότι χώρες όπως το Ιράν που δεν συνορεύει με το Ισραήλ συγκεντρώνουν τον δεύτερο μεγαλύτερο αριθμό αναφορών.
Αναφορικά με τις πιο συνηθισμένες λέξεις που βρίσκουμε στα εν λόγω άρθρα, είναι ιδιαίτερα διαφωτιστικό το ακόλουθο συννεφόλεξο.
Παρατηρώντας το συννεφόλεξο συμπεραίνουμε αρχικά ότι η εκτενέστερη χρήση αφορά σε αναγνωριστικές λέξεις των γεωγραφικών περιοχών και των εμπλεκόμενων μερών του πολέμου όπως οι λέξεις “Ισραήλ”, “Γάζα” και “Χαμάς”. Επιπρόσθετα, βλέπουμε πληθώρα λέξεων που θα συναντούσαμε πιθανώς και σε άλλες πολεμικές συγκρούσεις καθώς αφορούν στην κάλυψη παρόμοιων εξελίξεων όπως οι λέξεις “επίθεση”, “πόλεμος” και “σκοτώνω. Τέλος ,κάτι που επιβεβαιώνει το συγκεκριμένο wordcloud, είναι η περιφερειακή διάσταση του πολέμου αφού γίνεται συχνή αναφορά σε μη άμεσα εμπλεκόμενες χώρες όπως το “Ιράν” ή ακόμη και οι “ΗΠΑ”.
Έχοντας αντιληφθεί σε έναν βαθμό το πλαίσιο της πολεμικής σύρραξης στη Μέση Ανατολή είναι κρίσιμο να δούμε και τη συναισθηματική πτυχή της δημοσιογραφικής κάλυψης των συμβάντων που φανερώνουν όχι μόνο τις προθέσεις των συγγραφέων αλλά κυρίως αντικατοπτρίζουν το κοινό αίσθημα σχετικά με τις εξελίξεις.
Αν, για παράδειγμα, δούμε το παραπάνω διάγραμμα που παρουσιάζει τον συνολικό αριθμό θετικά και αρνητικά φορτισμένων λέξεων για κάθε μήνα θα διαπιστώσουμε ότι η αυξομείωση των φορτισμένων λέξεων ακολουθεί τη γενική πτωτική τάση του αριθμού δημοσιευμάτων για το συγκεκριμένο διάστημα. Ουσιαστικότερα όμως πορίσματα αντλούμε από τη σύγκρισης του ποσοστού αρνητικότητας και θετικότητας για κάθε μήνα που καλύπτεται η σύγκρουση,κάτι που δεν φαίνεται τόσο καθαρά στο παραπάνω διάγραμμα.
Στη συνέχεια της ανάλυσης συγκρίναμε τα ποσοστά επικράτησης θετικού ή αρνητικού προσήμου των άρθρων για κάθε μήνα ανάλυσης. Διαπιστώνουμε ότι στη συντριπτική πλειονότητα τους τα ποσοστά των άρθρων έχουν αρνητικό πρόσημο με κορύφωση τον Ιανουάριο, όπου όπως προαναφέραμε υπήρξαν ραγδαίες εξελίξεις ΄όξυνσης του κλίματος και των πολεμικών εξελίξεων. Αντίθετα τον Μάϊο παρατηρούμε επικράτηση, αν και ισχνή, του θετικού πόλου. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να οφείλεται σε εξωγενείς αιτίες όπως η έκφραση προσωπικών απόψεων και στάσεων για τα γεγονότα και όχι απαραίτητα στην ακέραιη αποτύπωση των πολεμικών εξελίξεων.
Απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη έγκυρης ανάλυσης της συναισθηματικής διάστασης της δημοσιογραφικής κάλυψης αποτελεί η ενδελεχής παρατήρηση των επιμέρους συναισθημάτων όπως αυτά προκύπτουν από τη συναισθηματική φόρτιση των χρησιμοποιούμενων λέξεων.
Συσχετίζοντας τα συναισθηματικά δεδομένα με τις χρονολογικές εξελίξεις της διαμάχης αποκτούμε μια πληρέστερη αντίληψη της απόδωσης του πολέμου από τα ενημερωτικά μέσα και εν προκειμένω από την ιστοσελίδα iefimerida.gr.Σε μία πρώτη ανάγνωση θα λέγαμε ότι τα θετικά συναισθήματα υστερούν σημαντικά έναντι των αρνητικών, κάτι που μοιάζει λογικό αναλογιζόμενοι το θεματικό πλαίσιο του πολέμου και τις επακόλουθες συνέπεις. Ατίθετα, αν και εβρισκόμενοι σε καιρούς αβεβαιότητας ,προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση η ισχυρή παρουσία του συναισθήματος της εμπιστοσύνης, ενώ η επικράτηση του φόβου και του θυμού φαντάζει απολύτως αναμενόμενη. Άλλωστε η κορύφωση των δύο τελευταίων αυτών συναισθημάτων τον Απρίλιο δεν συμπίπτει τυχαία με την κορύφωση την ανθρωπιστικής κρίσης στη Γάζα αλλά είναι άμεσα αλληλοεξαρτόμενες.
Η κορύφωση της ανθρωπιστικής κρίσης και η ένταση του πολέμου μπορεί κάλλιστα να δημιουργήσει συνθ΄ήκες μεγάλων προσφυγικών ροών. Επομένως, αν λάβουμε υπ’όψιν την ανησυχία των ελλήνων για την έξαρση προσφυγικών ροών ως συνέπεια της σύρραξης αλλά και τη μικρή αποδοχή των ελλήνων για πρόσφυγες προερχόμενους από τη Μέση Ανατολή, όπως αυτά προκύπτουν από τα παραπάνω δεδομένα, τότε η επικράτηση των αρνητικών συναισθημάτων μπορεί να εξηγηθεί επαρκώς. Ιδιαίτερα η διαρκής επικράτηση του φόβου και του θυμού με κορύφωση τον Απρίλιο κάθε άλλο παρά ανεξήγητη μπορεί να χαρακτηριστεί.
Πηγή κεντρικής εικόνας: India Today