Η πανδημία του κορωνοϊού και ο απόηχος σε όλους τους τομείς της καθημερινότητας αποτέλεσε και συνεχίζει να αποτελεί μια πρωτόγνωρη κατάσταση για ολόκληρη την υφήλιο. Μέχρι σήμερα, ο ιός έχει εξαπλωθεί σε 186 χώρες και περιοχές σε ολόκληρο τον κόσμο.
Στην Ελλάδα το πρώτο κρούσμα της COVID-19 εμφανίστηκε τον Φεβρουάριο του 2020, με περισσότερα από 180 εκατομμύρια κρούσματα και σχεδόν τέσσερα εκατομμύρια θανάτους να απαριθμούνται έως σήμερα.
Οι τραγικές συνέπειες, ανυπολόγιστες. Στο παρόν άρθρο επιχειρούνται να παρουσιαστούν οι επιπτώσεις του κορωνοϊού στην ήδη επιβαρυμένη ελληνική οικονομία, μέσα από τον τρόπο που τα ΜΜΕ κάλυψαν το θέμα από την αρχή της πανδημίας.
Για τον σκοπό αυτό, ως ενδεικτικό δείγμα συγκεντρώθηκαν γύρω στα 600 δημοσιεύματα της Εφημερίδας των Συντακτών από την αρχή του 2020 έως και τις αρχές Ιουνίου 2021, τα οποία ανήκαν στην ευρύτερη κατηγορία “Κορωνοϊός” και στην επιμέρους κατηγορία “Ελληνική Οικονομία”.
Συχνότητα δημοσίευσης
Τα άρθρα στο σύνολό τους είχαν μέσο όρο έκτασης τις 480 λέξεις. Σε πρώτο στάδιο καταμετρήθηκαν οι δημοσιεύσεις ανά μήνα για τα δύο έτη, με τις περισσότερες να έχουν γίνει τον Μάρτιο του 2020, λίγο μετά την είσοδο του ιού στη χώρα.
Ειδικότερα, τη χρονιά που μας πέρασε γράφτηκαν 463 ειδήσεις που αφορούσαν την ελληνική οικονομία σε συνάρτηση με τον κορωνοϊό. Οι πιο “δραστήριοι” μήνες ήταν ο Μάρτιος, ο Απρίλιος και ο Μάιος, αφού τότε ο διάλογος ήταν έντονος αναφορικά με τις τραγικές επιπτώσεις του ιού και του εγκλεισμού στην οικονομία της χώρας.
Μέχρι τις αρχές του Ιουνίου του 2021, δημοσιεύθηκαν 130 ειδήσεις τέτοιας φύσης, με τις περισσότερες από αυτές να γράφτηκαν τον Ιανουάριο και ακολούθως τον Μάιο, όταν και “ξεκλείδωσε” η οικονομία μετά από το παρατεταμένο lockdown που είχε ξεκινήσει τον Νοέμβριο του 2020.
Η ρητορική των δημοσιευμάτων
Με σκοπό την καλύτερη κατανόηση του τρόπου γραφής και του ύφους του περιεχομένου, δημιουργήθηκαν δύο σύννεφα λέξεων για δυο ξεχωριστές περιόδους στο χρονικό της πανδημίας: τον Μάρτιο του 2020 και τον Μάιο του 2021.
Ο Μάρτιος του 2020 ήταν όταν η Ελλάδα ξεκίνησε να καταλαβαίνει την έκταση της νέας απειλής που βίωνε, αφού στα μέσα του μήνα επιβλήθηκε το πρώτο ολικό lockdown για περιορισμό της μετάδοσης του ιού. Οι πιο συχνές λέξεις που αναγράφονταν στις δημοσιεύσεις εκείνου του μήνα διαφαίνονται στο παρακάτω σύννεφο λέξεων. Η συζήτηση φαίνεται να εστιαζόταν γύρω από τις επιχειρήσεις και τα μέτρα αναχαίτισης της πανδημίας, με λέξεις όπως “κρίση” “αναστολή”, “δάνεια” και “πτώση” να αποτυπώνουν το αρνητικό στίγμα της θεματολογίας.
Τον Μάιο του 2021, όταν η χώρα άνοιξε ξανά την αγορά και τερμάτισε το δεύτερο lockdown που είχε εφαρμόσει για οκτώ σχεδόν μήνες, ο δημόσιος διάλογος, όπως παρουσιάζεται μέσα από τις δημοσιεύσεις της Εφημερίδας των Συντακτών, στρεφόταν γύρω από τις επιχειρήσεις και πάλι, αλλά και τον τουρισμό. Σε αυτή την περίπτωση οι ειδήσεις χαρακτηρίζονταν από πιο θετική χροιά με λέξεις όπως “ανάκαμψη”, “επανεκκίνηση”, “άνοιγμα” και “ανάπτυξη”.
Αναλύοντας το σύνολο των δημοσιευμάτων για ολόκληρο το 2020 έως και τις αρχές Ιουνίου του 2021, οι συχνότερες λέξεις που εμφανίζονται στα άρθρα είναι οι παρακάτω:
Όσον αφορά τα διγράμματα, τα συχνότερα εξ αυτών περιλαμβάνουν τον ιό COVID-19, τις αποζημιώσεις ειδικού σκοπού, τις θέσεις εργασίας και τη μέδοδο αγορών “click away”.
Τα άρθρα στο σύνολό τους δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερη ομοιότητα μεταξύ τους αναφορικά με τον τρόπο γραφής, ωστόσο υπάρχουν μερικά τα οποία φέρουν κάποιες ομοιότητες. Αυτό διαφαίνεται πιο αναλυτικά στο παρακάτω γράφημα, όπου εξετάζεται η ομοιότητα των δημοσιευμάτων των μηνών του Ιούνη του 2020 και του 2021. Οι αριθμοί στους άξονες του γραφήματος αναφέρονται στον αριθμό των άρθρων των δύο αυτών μηνών, ενώ όσο πιο κοντά στο άσπρο είναι το χρώμα στα κουτάκια που αντιστοιχούν σε κάθε άρθρο, τόσο πιο μεγάλος είναι ο βαθμός ομοιότητας των δημοσιεύσεων.
Δύο από τα άρθρα που μοιάζουν περισσότερο μεταξύ τους είναι αυτά που το χρώμα τους πλησιάζει πιο κοντά στο πορτοκαλί, δηλαδή το άρθρο 15 που φέρει τον τίτλο “Σε 6 δόσεις ο φετινός ΕΝΦΙΑ” και το άρθρο 27 με τίτλο “Ο φόβος ακυρώνει τα ταξίδια”. Οι δημοσιεύσεις γράφτηκαν στις 30 και 23 Ιουνίου 2020 αντίστοιχα.
Συναισθηματική ανάλυση κειμένων
Η συναισθηματική ανάλυση του περιεχομένου των δημοσιεύσεων καταδεικνύει την συνύπαρξη μιας μίξης συναισθημάτων στη θεματολογία. Στο παρακάτω γράφημα διαφαίνεται ο βαθμός θετικότητας, αρνητικότητας και εμπιστοσύνης που εμποτίζει τα άρθρα, με την αρνητικότητα να επικρατεί των υπολοίπων συναισθημάτων κατά το μεγαλύτερο μέρος της χρονικής περιόδου που μελετάται.
Όσον αφορά την πολικότητα των δημοσιεύσεων, όπως παρουσιάζεται και στο παρακάτω γράφημα, αυτή ήταν πιο έντονη τον Ιούνιο και ακολούθως τον Νοέμβριο του 2020.
Προσθέτοντας τον βαθμό πολικότητας των άρθρων όλων των μηνών και για τα δύο έτη, το τετράμηνο από Μάρτιο μέχρι Ιούνιο ήταν η περίοδος ακμής.
Συγκρίνοντας, τώρα, το ποσοστό πολικότητας που χαρακτηρίζει τα κείμενα σε σχέση με αυτό της υποκειμενικότητας, το τελευταίο είναι μεγαλύτερο καθ’ όλη τη διάρκεια που εξετάζεται, κάτι που διαφαίνεται και στο παρακάτω γράφημα. Με κόκκινο χρώμα συμβολίζεται η υποκειμενικότητα και με πράσινο η πολικότητα των δημοσιεύσεων.
Εστιάζοντας το βλέμμα αποκλειστικά στον Μάιο του 2021, οπότε και η χώρα “άνοιξε” την αγορά και τον τουρισμό μετά το παρατεταμένο δεύτερο lockdown, τα συναισθήματα της θετικότητας και του φόβου που εμπνέουν οι δημοσιεύσεις ακολουθούν παρόμοια πορεία μέσα στον μήνα, με τη θετικότητα ωστόσο να κυμαίνεται σε υψηλότερα επίπεδα.
Σφυγμομέτρηση της κοινωνίας
Για τη μελέτη του τρόπου με τον οποίο μιλά το ευρύτερο κοινό για ζητήματα που αφορούν τον κορωνοϊό γενικότερα, συλλέχθηκαν και αναλύθηκαν 3900 tweets από τις 6 Ιουλίου 2021, οπότε και ανακοινώθηκαν τα πρώτα περιοριστικά μέτρα μετά το ολοκληρωτικό “άνοιγμα” της οικονομίας τον Μάιο, έως και τις 9 Ιουλίου 2021.
Ο δημόσιος διάλογος φαίνεται να χαρακτηριζόταν από μια αρνητική χροιά και να να εστιάζει στα νέα μέτρα που αφορούν τους χώρους εστίασης και τα κέντρα διασκέδασης όπου πλέον ισχύουν κανόνες χωρητικότητας και οι θαμώνες πρέπει να είναι καθήμενοι.
Στα tweets εντοπίστηκαν συχνές αναφορές στα νέα μέτρα, με σαρκαστικές φράσεις όπως “κολλάω όρθιος” και “τα bar φταίνε”, αλλά και επιθετικές φράσεις που απευθύνονταν στα “ΜΜΕ ξεφτίλες” και στην “Κυβέρνηση Μητσοτάκη”. Συχνότερες ήταν ωστόσο, οι αναφορές στον υφυπουργό Πολιτικής Προστασίας, Νίκο Χαρδαλιά.
Οι συχνότερες λέξεις περιλάμβαναν τα “κλαμπ” και τα “ξενυχτάδικα”, όπου και εφαρμόστηκαν τα νέα μέτρα, αλλά συζήτηση γινόταν και για τα μέτρα που αφορούν την υποχρωτική προσκόμιση αρνητικού τεστ για τον κορωνοϊό για τη μετάβαση από και προς τα νησιά της χώρας.
Άλλες λέξεις που ξεχώρισαν στο σύννεφο λέξεων των tweets των τελευταίων ημερών ήταν το “μίσος”, η “συνωμοσία”, η “νεολαία” και οι φράσεις “διασπείρω τον ιό” και “μετάλλαξη δέλτα”.
Οι πλέον συχνές λέξεις από το σύνολο των tweets ήταν οι παρακάτω:
Αντιστοίχως, τα συχνότερα διγράμματα αφορούν τη διασπορά του ιού στα κέντρα διασκέδασης, με ιδιαίτερη μνεία στους νέους.
Το αίσθημα της αρνητικότητας είναι αυτό που επικρατεί στα tweets κατά τη χρονική περίοδο 6-9 Ιουλίου 2021, ενώ σε υψηλά επίπεδα κινείται και ο θυμός που χαρακτηρίζει τα tweets. Το αίσθημα της χαράς, από την άλλη, υπάρχει σε μικρότερο βαθμό. Στο παρακάτω γράφημα, η αρνητικότητα συμβολίζεται με πράσινο χρώμα, ο θυμός με κόκκινο και η χαρά με ροζ.
Τέλος, τα tweets των ημερών αυτών, τα οποία είχαν τη μεγαλύτερη αλληλεπίδραση μεταξύ των χρηστών, είχαν σαρκαστική διάθεση με έμμεσες “αιχμές” ενάντια στην Κυβέρνηση και στα μέτρα που λαμβάνει για αναχαίτιση της πανδημίας.
Το tweet με τις περισσότερες αναδημοσιεύσεις (retweets) ήταν το παρακάτω, στο οποίο χρησιμοποιείται ένα βίντεο με μια γιαγιά που μιλάει -με όχι και τόσο κολακευτικά λόγια- για να περιγράψει την πολιτική που ακολούθησε η Κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη για τον περιορισμό του κορωνοϊού:
Το tweet με τα περισσότερα “favorites” ήταν μια σαρκαστική υπόνοια σχετικά με τη συχνότητα που υιοθετούνται νέα μέτρα για εξάλειψη της μετάδοσης του ιού.
Ραφαέλλα Σταυρινού
Άντληση δεδομένων: Διαδικτυακή έκδοση της Εφημερίδας των Συντακτών, Twitter
Επεξεργασία, ανάλυση και οπτικοποίηση δεδομένων: Γλώσσα Προγραμματισμού Python
Κώδικας στο github εδώ
Κεντρική φωτογραφία: pexels.com