Το 2021 η Ελλάδα έζησε μία από τις χειρότερες χρονιές της σύγχρονης ιστορίας της. Όχι, δεν ήταν η καραντίνα λόγω κορωνοϊού που «δοκίμασε» τις αντοχές των πολιτών. Ήταν κάτι πολύ χειρότερο.
Εάν το δούμε γενικά, έχουμε «κανονικοποιήσει» τα τραγικά αυτά γεγονότα ως άνθρωποι. Ζούμε στην εποχή όπου έχει επικρατήσει πλήρως η άμεση διάδοση της πληροφορίας και ο μέσος χρήστης του διαδικτύου έρχεται σε επαφή με έναν απίστευτο όγκο δεδομένων. Στις συνθήκες αυτές, δεν γίνεται να μην προσαρμόζονταν οι ίδιες οι κρατικές υπηρεσίες, οι οποίες πλέον έχουν τον δικό τους λογαριασμό στα social media, από όπου φροντίζουν να ενημερώνουν τους πολίτες για θέματα που είναι αρμόδιοι.
Η Πυροσβεστική Υπηρεσία δεν ξεφεύγει του παραπάνω γενικού κανόνα. Τα τελευταία χρόνια έχει φροντίσει να λειτουργεί λογιαριασμό στο Twitter, από όπου ενημερώνει τους πολίτες για κάθε της δράση και επέμβαση. Επιπλέον, ο λογαριασμός αυτός λειτουργεί και σαν πηγή πολλών ενημερωτικών sites, τα οποία ελέγχουν συστηματικά το profile της πυροσβεστικής για οποιαδήποτε εξέλιξη σε ένα σημαντικό θέμα.
Όπως φαίνεται και στο παρόν γράφημα, η Πυροσβεστική Υπηρεσία φροντίζει να ανεβάζει μεγάλο αριθμό Tweets προκειμένου να ενημερώνει τους πολίτες. Ενδεικτικά, τον Ιούνιο του 2022 έχει ανεβάσει σχεδόν 400 tweets, κάτι που προδίδει την συχνότητα διάφορων γεγονότων στα οποία καλείται να επέμβει.
Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η Πυροσβεστική Υπηρεσία λειτουργεί και ως πηγή ενημέρωσης διάφορων site. Πολλά άρθρα, δηλαδή, δημοσιοεύονται λίγα λεπτά αφού η Πυροσβεστική αναρτήσει κάτι στο διαδίκτυο.
Παρατηρώντας το παραπάνω διάγραμμα, φαίνεται ξεκάθαρα η «προτίμιση» του συγκεκριμένου σάιτ να ασχοληθεί με θέματα πυρκαγιάς τον μήνα Αύγουστο. Οι λόγοι θα αναλυθούν περαιτέρω παρακάτω.
Επιπλέον, επιβεβαιώνεται η «αγάπη» των site για τα συγκεκριμένα θέματα. Παρατηρώντας τις κατηγορίες που εντάσσει ο παρών ιστοχώρος το tag «Φωτιά» βλέπουμε πως εντάσσεται σε μεγάλο βαθμό, στην κατηγορία «Κοινωνία» κάτι που παραπέμπει στην τάση του site να συνδέει την φωτιά με τα κοινωνικά ζητήματα. Προφανώς, δόθηκε μεγάλη βάση στις συνέπεις των πυρκαγιών καθώς και στον κοινωνικοπολιτικό αντίκτυπο που αυτές επέφεραν. Σημαντικό όμως αποτελεί και το ποσοστό των άρθρων που εντάσσονται στην κατηγορία «Περιβάλλον», καθώς φαίνεται να μην υπάρχει επαρκής κάλυψη του θέματος από περιβαλλοντικής πλευράς και να την ξεπερνάνε κατηγορίες όπως «Πολιτική» (εστίαση σε δηλώσεις πολιτικών) και «Οικονομία» (Οικονομικός αντίκτυπος-επιχορηγήσεις).
Παραπάνω βλέπουμε την «τάση» χρήσης συγκεκριμένων λέξεων από το προφίλ της Πυροσβεστικής και από το site αντίστοιχα. Φαίνεται ξεκάθαρα πως η Πυροσβεστική κρατάει έναν «πληροφοριακό» χαρακτήρα. Λέξεις όπως «όχημα», «επιχειρώ», «επέμβουμε», δείχνει την τάση της υπηρεσίας να ενημερώνει τους πολίτες για τις δράσεις της. Σε ένα τελείως άλλο άκρο, στο site, βλέπουμε αρκετά διαφορετικό κλίμα, καθώς εκτός από την λέξη «φωτιά» πρωταγωνιστούν λέξεις όπως «νεκρός», «νοσοκομείο», «τραυματίας», «απειλώ» κ.α. που δίνουν έναν πιο δραματικό τόνο στη φύση των άρθρων. Επιπλέον ξεχωρίζουν και οι λέξεις-τοπωνύμια, κάτι που προδίδει την τάση του site για συνεχή κάλυψη των γεγονότων κατά την διάρκεια των μεγάλων πυρκαγιών του Αυγούστου.
Πιο συγκεκριμένα, όπως παρατηρούμε και στα παραπάνω γραφήματα (όπου εμφανίζονται οι πιο συχνές λέξεις και ζευγάρια λέξεων), το ειδησεογραφικό site «news24/7» χρησιμοποίησε στους τίτλους λέξεις κλειδιά που τραβάνε το μάτι του αναγνώστη όπως «φωτιά+περιοχή», «Υψηλός κίνδυνος», «εξέλιξη» και «καλύτερη εικόνα». Από την άλλη μεριά, επιβεβαιώνεται πλήρως ο αντικειμενικός-πληροφοριακός χαρακτήρας της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, καθώς οι πιο συχνές λέξεις είναι «δελτίο τύπου» (καθημερινή ενημέρωση για τις πυρκαγιές), «κληθήκαμε», «επέμβαση», «κατεσβέσθη».
Είναι ευρέως γνωστό πως στα χρόνια που διανύουμε (και στην χώρα που ζούμε), η δημοσιογραφία αποτελεί έρμαιο των clicks και της «γρήγορης είδησης». Οι δημοσιογράφοι πλέον δίνουν περισσότερη έμφαση στην δημιουργία συναισθημάτων, αδιαφορώντας για την πληροφορία και την σημαντικότητά της. Κάνοντας μία ανάλυση στους τίτλους των ειδήσεων το περασμένο έτος (στο θέμα «φωτιά»), παρατηρούμε πως επικρατούν θετικά συναισθήματα. Αυτό μπορεί να θεωρηθεί οξύμωρο, καθώς δεν είναι και πολύ λογικό να συνοδεύουν θετικά συναισθήματα τα άρθρα περί φωτιάς. Κι όμως, αν σκεφτεί κάποιος ότι οι προβολές ενός άρθρου συνδεόνται με το ποσοστό θετικότητάς του, δεν θα μας εκπλήξει καθόλου αν τα άρθα έχουν φιλτραριστεί με συγκεκριμένες «θετικές» λέξεις που θα επιτρέψουν στη μεγαλύτερη προβολή τους.
Αντίθετα, η ωμή απόδοση της πραγματικότητας από την Πυροσβεστική υπηρεσία, προκαλεί περισσότερο συναισθήματα φόβου, αρνητικότητας και θυμού από ότι θετικά.
Επιπλέον, βλέπουμε σε ένα γενικότερο επίπεδο, πως δεν υπάρχει ιδιαίτερη συσχέτιση μεταξύ άρθρων και tweets. Αξίζει όμως να αναφερθεί, πως σε πάρα πολλά άρθρα εντάσσονται στο άρθρο τα tweets της Πυροσβεστικής, τα οποία όμως δυστυχώς δεν διαβάζονται από τον κώδικα ως λέξεις, αλλά ως εικόνα (για να μπορούσαμε να τα συγκρίνουμε).
Εάν μας έμεινε κάτι από την ανάλυση που προηγήθηκε, είναι ο υπερβολικός αριθμός άρθρων την περίοδο του Αυγούστου του 2021, ο οποίος στο news24/7 έφτασε τα 625 άρθρα. Και αυτό μόνο τυχαίο δεν είναι…
Το ημερολόγιο έγραφε 3 Αυγούστου, όταν άρχισαν να φαίνονται οι πρώτοι καπνοί από το πυκνό δάσος στους πρόποδες της Πάρνηθας, στην περιοχή της Άνω Βαρυμπόμπης. Η αντίδραση όσων έβλεπαν τις εικόνες αυτές ήταν υπερβολικά ψύχραιμες. Απόψεις όπως «Σιγά μην καεί η Αττική» και «Έχουν επιληφθεί του θέματος οι αρμόδιοι» ήταν συχνές στα ελληνικά social media. Όμως, γρήγορα αποδείχθηκε πως τα πράγματα δεν ήταν και τόσο απλά.Αν και φάνηκε η φωτιά που είχε ξεσπάσει να έχει τεθεί υπό έλεγχο, μέσα σε λίγες ώρες εξελίχθηκε σε ένα τεράστιο πύρινο μέτωπο που πλέον, εκτός από τις εκτάσεις δάσους, απειλούσε και ανθρώπινες ζωές.
Παράλληλα, λίγα χιλιόμετρα μακριά βρισκόταν σε εξέλιξη μια οικολογική καταστροφή άνευ προηγουμένου για τη χώρα. Όσο οι πυροσβέστες έδιναν μάχες με τις φλόγες στο μέτωπο της Αττικής, «ξεπήδησαν» και οι πρώτες φλόγες στην Κεντρική Εύβοια. Ο κρατικός μηχανισμός αδυνατώντας να αντιδράσει εγκαίρως και δίνοντας όλες του τις δυνάμεις στην κατάσβεση της πυρκαγιάς στην Αττική, «επέτρεψε» στις φλόγες να επεκταθούν και να φτάσουν μέχρι τα βόρεια του νησιού. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Για δέκα(!) συνεχόμενες ημέρες, η πύρινη λαίλαπα να καίει ότι έβρισκε στο πέρασμά της.
Οι πολίτες ολόκληρης της χώρας, παρακολουθούσαν τις εξελίξεις με τεράστια αγωνία. Οι πρόσφατες μνήμες από την τραγωδία με τους 102 νεκρούς στο Μάτι Αττικής φάνηκαν να επανέρχονται στις σκέψεις και στα βλέμματα πολλών ανθρώπων. Οι εξελίξεις και οι δηλώσεις έπεφταν βροχή. Δημοσιογράφοι, κανάλια και sites εργάζονταν πυρετωδώς για να βγάλουν μία είδηση προς ενημέρωση του κοινού. Ο μηχανισμός της Πυροσβεστικής υπηρεσίας είχε φροντίσει να ενημερώνει τους χρήστες των social media για κάθε νέα «επιχείρηση» και για κάθε σημαντική εξέλιξη.
Τα site ανέβαζαν υλικό συνεχώς για οτιδήποτε νέο προέκυπτε. Όπως φαίνεται και στην περίπτωη του News24/7, υπήρξε μια κατακόρυφη αύξηση στο ανέβασμα άρθρων σχετικά με τη φωτιά φτάνοντας μάλιστα τα 58 (!) θέματα μόνο σε μία ημέρα. Γενικότερα, από τις 3 Αυγούστου έως και τις 12 του ίδιου μήνα, ανέβηκαν πάνω από 300 κείμενα σχετικά με τη φωτιά με τα θέματα να επικεντρώνονται στην Κοινωνία και στην Οικονομία.
Κάτοικοι, εθελοντές και πυροσβέστες έδιναν επί ημέρες αδιάκοπη μάχη με τη φωτιά και στα δύο μέτωπα, με τη ζωή τους να βρίσκεται διαρκώς σε κίνδυνο. Οι εικόνες θύμιζαν Αποκάλυψη. Άνθρωποι ανάμεσα σε φλεγόμενα δέντρα πολλών μέτρων ύψους, να δημιουργούν ασπίδες με τα σώματά τους και με μάνικες, λάστιχα, κλαδιά και κουβάδες να προσπαθούν να σώσουν τα σπίτια τους, πολλά από τα οποία χάθηκαν στον πύρινο εφιάλτη.
Πλοία που έφευγαν από τη Λίμνη Ευβοίας προς τη Στερεά Ελλάδα, με κατοίκους που δεν είχαν άλλη διέξοδο φυγής, να πλέουν σε θάλασσα κόκκινη από τον αντικατοπτρισμό της φωτιάς. Ζώα αδέσποτα ή φιλοξενούμενα να προσπαθούν να σωθούν άλλα με επιτυχία και άλλα χωρίς να τα καταφέρνουν τελικά. Όλο αυτό το κλίμα, ώθησε τα site, όπως και το news24/7, να γράφει συνεχώς θέματα πιο «ανθρώπινα» και συγκινητικά. Επικεντρωμένοι στους αθρώπους και στις ιστορίες τους, έσπασαν τον γενικό «συναισθηματικό κανόνα» και έστρεψαν την προσοχή τους αλλού.
H μεταστροφή των media είναι εμφανής. Πλέον επενδύουν στο συναίσθημα σε πολύ μεγάλο βαθμό καθώς την περίοδο του Αυγούστου γίνεται χρήση αρνητικά φορτισμένων λέξεων. Η πλειονότητα των άρθρων μιλάει για τον χαμό περιουσιών και του φόβου των ανθρώπων. Δεν είναι τυχαίο που στο παραπάνω διάγραμμα, φαίνεται να επικρατεί καθ’όλη τη διάρκεια του Αυγούστου το συναίσθημα του φόβου στα άρθρα, με τα συναισθήματα του θυμού και της λύπης να βρίσκονται και αυτά πολύ ψηλά στη λίστα.
Είναι χαρακτηριστικό πως στην περίπτωση του news24/7 εκτός από την λέξη «φωτιά» χρησιμοποιείται πολύ το όνομα του Κυριάκου Μητσοτάκη και η λέξη «κυβέρνηση». Επιπλέον φαίνεται πως γινόταν ταυτόχρονη κάλυψη πολλών ενεργών μετόπων, καθώς φαίνεται να ξεχωρίζουν πολλά ονόματα από περιοχές της Ελλάδας. Εκτός, λοιπόν, από κοινωνική χροιά, τα άρθρα είχαν και έντονο το πολιτικό στοιχείο.
Σύμφωνα με τα παραπάνω γραφήματα επιβεβαιώνεται αυτός ο συλλογισμός, καθώς η λέξη «Μητσοτάκης» βρίσκεται ανάμεσα σε εκείνες που εμφανίζονται πιο συχνά, ενώ στα ζευγάρια λέξεων παρατηρείται η έντονη χρήση λέξεων που «τρομάζουν» όπως «Κίνδυνος», « μάχη», ενώ στον πάτο βρίσκεται η φράση «καλύτερη εικόνα».Στον αντίποδα, παρατηρούμε πως το προφίλ της Πυροσβστικής Υπηρεσίας ανέβαζε συνεχώς δελτία τύπου για να ενημερώνει το κοινό συνεχώς για την εξελίξεις σε όλα τα πύρινα μέτωπα.
Εκτός της Εύβοιας και της Αττικής, οι πυρκαγιές του καλοκαιριού κατέστρεψαν εκτάσεις και στην Ηλεία, τη Μεσσηνία, τη Μάνη, την Αχαϊα, τη Σαλαμίνα, τη Ζάκυνθο και αλλού. Τρεις άνθρωποι συνολικά έχασαν τη ζωή τους, εκ των οποίων ο ένας εθελοντής πυροσβέστης, ένας χειριστής μηχανήματος και ένας 55χρονος που κατέληξε μετά από 38 ημέρες νοσηλείας λόγω εγκαυμάτων.
Τα σημάδια του 2021 θα χρειαστούν σίγουρα δεκαετίες για να εξαφανιστούν από τις περιοχές της χώρας που παραδόθηκαν στις φλόγες. Οι καταγραφές κάνουν λόγο για περισσότερα από 512.000 στρέμματα καμένου δάσους, καθιστώντας την καταστροφή ως τη μεγαλύτερη όλων των εποχών στην Ελλάδα από μια πυρκαγιά. Το αφήγημα περί «προστασίας της ανθρώπινης ζωής» άφησε στη μοίρα του μιά τεράστια περιβαλλοντική κληρονομιά, οδήγησε στον χαμό χιλιάδων ζώων, αλλά και στην καταστροφή χιλιάδων σπιτιών, στην θέση των οποίων παρέμειναν μόνο αναμνήσεις.
Τόγιας Ιωάννης
Τον κώδικα για την ανάλυση και τα γραφήματα θα τον βρείτε εδώ!