Η πανδημία της Covid-19 συντάραξε την διεθνή κοινότητα και αιφνιδίασε τις κυβερνήσεις με την ανεξέλεγκτη πορεία της. Στην Ελλάδα ακολουθώντας τον κανόνα, πολίτες και πολιτικοί, εντάχθηκαν στις συνεχείς προσπάθειες αντιμετώπισης του κοινού κινδύνου. Το βάρος έπεσε στην κυβέρνηση, η οποία κλήθηκε να εκτιμήσει τις συνθήκες και να προβεί στην λήψη μέτρων προστασίας. Ποια ήταν όμως η στάση των υπόλοιπων κοινοβουλευτικών ομάδων;
Οι εκλογές της 7ης Ιουλίου 2019, διαμόρφωσαν τις κοινοβουλευτικές ομάδες και τις αντίστοιχες έδρες τους στην Βουλή ως εξής:
Η μελέτη των στάσεων των κομμάτων βασίζεται στις αναρτήσεις των επίσημων λογαριασμών τους στο Twitter. Συμπεριλαμβάνονται, συνεπώς, οι εξής λογαριασμοί:
- Νέα Δημοκρατία: @neademokratia
- ΣΥΡΙΖΑ: @syriza_gr
- ΚΙΝΑΛ: @kinimallagis
- ΚΚΕ: @gt_kke
- Ελληνική Λύση: @ellinikilisi
- ΜέΡΑ 25: @mera25_gr
Το παρακάτω γράφημα αποτυπώνει τον αριθμό των ακολούθων του κάθε λογαριασμού. Παρατηρούμε πως η Νέα Δημοκρατία, το κυβερνών κόμμα, ακολουθείται από περίπου 138 χιλιάδες άτομα, ενώ το κόμμα που ακολουθείται από τα λιγότερα άτομα είναι η Ελληνική Λύση, με 6.251 ακόλουθους.
Με το πρώτο κρούσμα στην Ελλάδα να επιβεβαιώνεται τους πρώτους μήνες του 2020, η ελληνική κοινωνία έρχεται αντιμέτωπη με την άγνωστη απειλή. Το 2020 περνά στις μνήμες όλων ως άμεσα συνυφασμένο με την πανδημία και για αυτόν τον λόγο η μελέτη εστιάζει στις αναρτήσεις των πολιτικών κομμάτων εντός αυτού του διαστήματος.
Εντός του 2020, ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΚΙΝΑΛ φαίνεται να ανάρτησαν τα περισσότερα tweets, με τον αριθμό να ξεπερνά τα 2000 tweets, ενώ ο λογαριασμός της Νέας Δημοκρατίας είχε τις λιγότερες αναρτήσεις αφού φαίνεται πως δεν ξεπέρασαν τα 500 tweets. Ο αριθμός των tweets όλων των κοινοβουλευτικών ομάδων για το 2020 παρουσιάζονται στο παρακάτω γράφημα:
Ύστερα, αναζητήθηκε ο αριθμός των tweets που περιείχαν key words που παρέπεμπαν στην πανδημία. Το παρακάτω γράφημα μας βοηθά να συλλέξουμε πληροφορίες σχετικά με την χρήση τέτοιων λέξεων στις αναρτήσεις των πολιτικών κομμάτων. Παρατηρείται μια τάση χρήσης του όρου “πανδημία” σε μεγαλύτερο βαθμό από τον όρο “covid19”. Οι κοινοβουλευτικές ομάδες που ξεφεύγουν από αυτήν την τάση είναι η Νέα Δημοκρατία και η Ελληνική Λύση που φαίνεται να μην χρησιμοποιούν εν γένει αυτούς τους όρους. Συχνότερη χρήση του όρου “covid19” φαίνεται να κάνει το ΚΚΕ. Ακόμη, συγκρίνοντας τις ελληνικές μεταφράσεις της νόσου: κορονοϊός και κορωνοϊός, παρατηρούμε πως τα κόμματα προτιμούν την δεύτερη ορθογραφία κατά την αναφορά στην νόσο.
Εξετάζοντας την συχνότητα ανάρτησης για το 2020 παρατηρούμε πως η Ελληνική Λύση δεν δραστηριοποιείται έντονα στην πλατφόρμα του Twitter, καθώς βρίσκεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Ο λογαρισμός του κυβερνώντος κόμματος είναι ο δεύτερος λιγότερο δραστήριος λογαριασμός, που διαφοροποιείται από την Ελληνική Λύση χάρη σε διακυμάνσεις που σημειώνονται. Τον Απρίλιο, τον Ιούλιο και την εποχή του φθινοπώρου η ανάρτηση γίνεται συχνότερη. Αξιοσημείωτη είναι η ανοδρική πορεία που παρατηρείται στην συχνότητα ανάρτησης του λογαριασμού του ΚΙΝΑΛ. Από τα σχετικά μέρια επίπεδα ανάρτησης στις αρχές του 2020 (160-180 tweets μηνιαία), τον Απρίλιο ξεκινά μια ανοδική πορεία που από τα 240 tweets, αγγίζει τα 280 (tweets ανά μήνα) στο τέλος του έτους.
Τα wordclouds που ακολουθούν φανερώνουν την θεματολογία των tweets των κοινοβουλευτικών ομάδων.
Νέα Δημοκρατία:
Τα tweets της Νέας Δημοκρατίας φαίνεται να προσανατολίζονται στην κοινωνική πραγματικότητα της χώρας. Λέξεις όπως Ελλάδα, Σήμερα και Δημοκρατία φανερώνουν μια τάση εστίασης στο παρόν. Εκτός από τις αναφορές στο ίδιο το κόμμα και την κυβέρνηση, γίνονται νύξεις στην αντιπολίτευση και τον πολιτικό αρχηγό του ΣΥΡΙΖΑ, Α. Τσίπρα. Συναντώνται λέξεις που παραπέμπουν στην επικαιρότητα, όπως Τουρκία, γεγονός που επιβεβαιώνει τον προσανατολισμό της κυβέρνησης στα ζητήματα που απασχολούν τους πολίτες. Οι πολίτες αλλά και συμπολίτες συμπεριλαμβάνονται επίσης στα tweets, σε μια προσπάθεια συμπόρευσης του κράτους με τον πολίτη, στην δημιουργία μιας ενότητας. Συγκεκριμένα, ως προς την αναφορά στην πανδημία, συναντώνται όροι όπως σπίτι, ΜΕΘ, υγεία, νοσοκομείο, μάσκα κ.α. που φαίνεται να πλαισιώνουν το ζήτημα προβάλλοντας την επιτακτική ανάγκη (αυτό-) προστασίας των πολιτών από την υγειονομική απειλή.
Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς- Προοδευτική Συμμαχία:
Στις επικρατέστερες, ως προς την χρήση τους, λέξεις στα twees του ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται να συμπεριλαμβάνονται κυρίως αυτοαναφορικοί όροι, όπως ΣΥΡΙΖΑ και Προοδευτική – Συμμαχία. Εξίσου έντονες αναφορές φαίνεται να γίνονται για το κυβερνών κόμμα και τον Πρωθυπουργό, Κ. Μητσοτάκη. Ο ΣΥΡΙΖΑ εστιάζει σε έννοιες που παραπέμπουν σε πολιτικές διαδικασίες και λειτουργίες, όπως γραφείου, εκπροσώπου, συνέντευξη, γραμματέα, δήλωση, ενώ θίγει με χαμηλότερη συχνότητα κοινωνικά ζητήματα. Ωστόσο, δεν απουσιάζουν οι αναφορές στην πανδημία, με χρήση όρων όπως πανδημία, ΕΣΥ, μέτρα, ευθύνη, πλαισιώνοντας το ζήτημα υπό την σκοπιά της κριτικής του έργου της κυβέρνησης. Ως αντιπολίτευση, μετατοπίζει την ευθύνη διαχείρισης της κατάστασης από τους πολίτες στην πολιτική εξουσία.
Κίνημα Αλλαγής:
Στα tweets του Κινήματος Αλλαγής, η αυτοαναφορά στο κόμμα (Αλλαγής) και η απεύθυνση στο κυβερνών κόμμα (Κυβέρνηση) φαίνεται να είναι εξίσου συχνή. Όπως φάνηκε παραπάνω, το ΚΙΝΑΛ ανήρτησε τα περισσότερα tweets κατά το 2020, ενώ ήταν από τα κόμματα που έθιγαν έντονα το ζήτημα της πανδημίας. Η συχνή χρήση όρων όπως υγεία, ΕΣΥ, μέτρα και μένουμε_σπίτι παραπέμπουν σε μια πλαισίωση που αναδεικνύει την ανάγκη αντιμετώπισης του ζητήματος που δύναται να πλήξει όχι μόνο την υγεία αλλά και την κοινωνική συνοχή. Η προτροπή μένουμε_σπίτι θυμίζει την πλαισίωση της Νέας Δημοκρατίας, με τους πολίτες να αναλαμβάνουν ενεργό ρόλο στην αντιμετώπιση της κρίσης.
Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας:
Τα tweets του ΚΚΕ δεν εστιάζουν με μεγάλη ένταση σε συγκεκριμένη θεματολογία, καθώς η συχνότερη λέξη που σημειώνεται είναι το ίδιο το όνομα του κόμματος και όλες οι υπόλοιπες λέξεις εμφανίζονται σε μικρότερη συχνότητα. Αυτό εξηγείται από τον σχετικά χαμηλό αριθμό των tweets που αναρτήθηκαν το 2020, που ήταν μόλις λίγα περισσότερα από 1000, όπως φάνηκε στο γράφημα 1. Αν και υπάρχει αναφορά σε διάφορα ζητήματα της επικαιρότητας (ΝΑΤΟ, εργαζόμενοι, διαδηλώσεις, σχολεία), ο προσανατολισμός των αναρτήσεων προς το ζήτημα της υγειονομικής κρίσης είναι εμφανής. Πέραν της ίδιας της ονομασίας της νόσου, λέξεις όπως προστασία, υγεία, μέτρα χρησιμοποιούνται συχνά. Το σύνθημα menoume_dynatoi εμφανίζεται με μεγάλη συχνότητα, στην προσπάθεια εγκαθίδρυσης ενός κλίματος αισιοδοξίας.
Ελληνική Λύση:
Η Ελληνική Λύση εστιάζει εμφανώς στην αυτοαναφορά στο ίδιο το κόμμα και τον αρχηγό του, Κ. Βελόπουλο. Ακόμη, εξίσου συχνή είναι η αναφορά στο κυβερνών κόμμα και τον Πρωθυπουργός (Πρωθυπουργός, Κυριάκος – Μητσοτάκης, και κυβέρνηση). Παρατηρείται σχετική έμφαση στην αντιδιαστολή των όρων Ελλάδα, Ελληνική – Τουρκία, Τουρκική, Ερντογάν που φανερώνει συχνή ενασχόληση με ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και της εδραιωμένης αντιπαλότητας της Ελλάδας με την γείτονα χώρα. Ακόμη φαίνεται πως θίγει το μεταναστευτικό ζήτημα, ενώ χρησιμοποιεί συχνά την φράση Μένουμε_Έλληνες, μια παραλλαγή του συνθήματος Μένουμε_σπίτι που αξιοποιείται ως προτροπή- παράκληση της κυβέρνησης για την τήρηση του αυτοπεριορισμού των πολιτών. Η αναφορά στην πανδημία της covid-19 είναι πολύ μικρή, όπως φάνηκε και από προηγούμενο γράφημα (γράφημα 2).
ΜέΡΑ 25:
Η επικρατέστερη λέξη που χρησιμοποιεί η ΜέΡΑ 25, ως προς την συχνότητά της, είναι η Βουλή. Φαίνεται να αναφέρεται σε όρους όπως Ελλάδα, Σήμερα, πολίτες, όρους επιφορτισμένους με κοινωνικό νόημα, που παραπέμπουν στο ενδιαφέρον για το παρόν της χώρας, στις δεδομένες συνθήκες που καλεί να αντιμετωπίσει. Θυμίζει την εστίαση στην κοινωνική πραγματικότητα που παρατηρήθηκε και στην περίπτωση της Νέας Δημοκρατίας. Αναφέρεται επίσης σε πολιτικά και κομματικά προσανατολισμένους όρους όπως κυβέρνηση, Μητσοτάκης και Δημοκρατία, αλλά και σε οικονομικά ζητήματα (Μνημόνιο, Τρόικα). Δεν παρατηρείται έντονη αναφορά στην υγειονομική κρίση, παρα μόνο ο χαρακτηρισμός πανδημία και με μικρότερη συχνότητα η υγεία και το εθνικό σύστημα υγείας (ΕΣΥ).
Δείκτες Συναισθημάτων
Σε αυτήν την ενότητα θα εξεταστεί το περιεχόμενο των tweets υπό το πρίσμα της συναισθηματικής ανάλυσης.
Θετικότητα- Positivity
Το ΚΚΕ, η ΜέΡΑ 25 αλλά και το κόμμα της αντιπολίτευσης διατηρούν ουδέτερη στάση απέναντι στο ζήτημα της υγειονομικής κρίσης. Το ΚΚΕ σημειώνει μια αύξηση της θετικότητας στο περιεχόμενο των tweets του κατά την διάρκεια του φθινοπώρου . Το φθινόπωρο του 2020 το νέο κύμα της πανδημίας της covid-19 επέφερε νέο lockdown επιβάλλοντας ένα κλίμα απαισιοδοξίας. Η αύξηση της θετικότητας στα tweets του ΚΚΕ αλλά και του ΚΙΝΑΛ, που ξεκινά με παρόμοια ουδέτερη στάση αλλά ύστερα από διακυμάνσεις σημειώνει το υψηλότερο ποσοστό θετικότητας τον Οκτώβριο, μπορεί να ερμηνευθεί ως μια προσπάθεια των κομμάτων να επαναφέρουν την αισιοδοξία των πολιτών. Ενδιαφέρουσα είναι η διακύμανση της θετικότητας του κυβερνώντος κόμματος. Η Νέα Δημοκρατία φαίνεται ιδιαίτερα αισιόδοξη τον Απρίλιο του 2020 αλλά και το καλοκαίρι, ενώ το φθινόπωρο η θετικότητα είναι χαμηλότερη από το μέσο. Ερμηνεύοντας αυτήν την στάση βάσει της επικαιρότητας, η εξέφραση θετικότητας κατά την λήξη του πρώτου lockdown είναι δικαιολογημένη, όπως και κατά τους θερινούς μήνες, όποτε η τουριστική κίνηση εκτιμώταν πως είχε την δύναμη να επαναφέρει την οικονομία. Επιχειρήθηκε, λοιπόν, η διαμιουργία ενός θετικού κλίματος που θα διαβεβαίωνε τους πολίτες για την ασφάλεια απέναντι στον κίνδυνο. Εξίσου αιτιολογημένη είναι η σχεδόν κατακόρυφη πτώση και ύστερα η απουσία της θετικότητας κατά τους μήνες του φθινοπώρου, καθώς η απόφαση της κυβέρνησης για επιβολή δεύτερου lockdown, συνοδευόταν από την δημιουργία ενός αρνητικού κλίματος που θα δικαιολογούσε την επιτακτική ανάγκη του περιορισμού των μετακινήσεων και την αναστολή λειτουργίας των καταστημάτων.
Αρνητικότητα- Negativity
Το κόμμα της Ελληνικής Λύσης βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα της κλίμακας λόγω της μη ενεργούς συμμετοχής του στο Twitter, όπως φάνηκε από προηγούμενο γράφημα (γράφημα 2). Το ΚΚΕ, ο ΣΥΡΙΖΑ αλλά και η ΜέΡΑ 25 διατηρούν όπως και στο γράφημα της θετικότητας (γράφημα 4.), ουδέτερη στάση και ως προς την αρνητικότητα, με την διαφορά πως βρίσκεται σε ελάχιστα υψηλότερα επίπεδα. Ιδίως στο ΚΚΕ, κορυφώνεται ο δείκτης αρνητικότητας τον Οκτώβριο. Το ΚΙΝΑΛ σημειώνει υψηλότερα επίπεδα αρνητικότητας συγκριτικά με την θετικότητα, ιδίως στο τέλος του έτους. Έντονες διακυμάνσεις παρατηρούνται ξανά στον λογαριασμό της Νέας Δημοκρατίας. Υψηλά σημεία φαίνεται να είναι ο Φεβρουάριος, ο Απρίλιος και ο Σεπτέμβριος, ενώ τους μήνες του καλοκαιριού η αρνητικότητα αγγίζει τα υψηλότερα σημεία της. Ωστόσο, το χαμηλότερο σημείο αρνητικότητας φάνηκε να είναι ο Νοέμβριος, την περίοδο επιβολής της δεύτερης καραντίνας.
Εμπιστοσύνη – Trust
Τελευταίος εξετάζεται ο δείκτης εμπιστοσύνης. Στις αρχές του έτους τα επίπεδα εμπιστοσύνης για το ΚΚΕ, το ΚΙΝΑΛ και τον ΣΥΡΙΖΑ κυμαίνονται σε μέτρια επίπεδα, ενώ από το καλοκαίρι και ύστερα το ΚΙΝΑΛ και ο ΣΥΡΙΖΑ εκδηλώνουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη. Η Ελληνική Λύση τοποθετείται σταθερά χαμηλά στην κλίμακα. Αξιοσημείωση είναι η στάση της Νέας Δημοκρατίας όπου, όπως και στους προηγούμενους δείκτες, σημειώνει μεγάλες διακυμάνσεις. Υψηλά σημεία εμπιστοσύνης παρατηρούνται τον Απρίλιο, τους θερινούς μήνες και τον Οκτώβριο.
Συμπερασματικά,…
Οι αναρτήσεις της Νέας Δημοκρατίας σημείωσαν έντονες διακυμάνσεις, τόσο ως προς την συχνότητά τους, αλλά και σε μια ποιοτική ανάλυση του περιεχομένου, όπως είδαμε με τους δείκτες συναισθήματος. Το κυβερνών κόμμα στις αναρτήσεις του πλαισιώνει το ζήτημα της πανδημίας ως ένα συλλογικό πρόβλημα, η αντιμετώπιση του οποίου έγκειται στις κοινές προσπάθειες κράτους και πολιτών. Η ανάγκη αυτοπροστασίας και αυτοπεριορισμού (μένουμε_σπίτι) προβλήθηκε ως καίρια.
Ο ΣΥΡΙΖΑ ως κόμμα αντιπολίτευσης έσπευσε να ασκήσει κριτική στις ενέργειες της κυβέρνησης. Στο στόχαστρό του βρέθηκε το εθνικό σύστημα υγείας και τα μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας όπως διαμορφώθηκαν από την κυβέρνηση. Ωστόσο, η θετικότητα και αρνητικότητα με τις οποίες ήταν επιφορτισμένες οι αναρτήσεις του κυμαίνονταν σε μέτρια επίπεδα, δίχως ακρότητες.
Ο λογαριασμός του ΚΙΝΑΛ υπέστη μεταβολές κατά την διάρκεια του έτους καθώς φαίνεται να σημειώθηκαν έντονες αλλαγές, με κυριότερη την σταδιακή αλλά έντονη αύξηση της συμμετοχικότητάς του στην πλατφόρμα του Twitter. Η ενασχόληση με την υγειονομική κρίση ήταν έντονη και βάσει του wordcloud φαίνεται πως ενστερνίστηκε το μήνυμα μένουμε_σπίτι, στου οποίου την μετάδοση φρόντισε να συμμετάσχει.
Το ΚΚΕ αν και όχι ιδιαίτερα ενεργό, θίγει ζητήματα της επικαιρότητας, κυρίως αναφορικά με τα εργασιακά, δίχως να αδιαφορεί για την πανδημία, στην οποία έκανε συχνή αναφορά, πλαισιώνοντας το ζήτημα κοινωνικά τονίζοντας την ανάγκη προστασίας της δημόσιας υγείας (μένουμε_δυνατοί).
Η Ελληνική Λύση διατηρεί χαμηλό προφίλ στην πλατφόρμα του Twitter και η συμμετοχή με την μορφή αναρτήσεων είναι σπάνια. Ακόμη κι όταν συμμετέχει ενεργά δημοσιοποιώντας την στάση του κόμματος, θίγει πατριωτικά ζητήματα, όπως το μεταναστευτικό ή την αντιπαλότητα Ελλάδας- Τουρκίας. Όσον αφορά την υγειονομική κρίση, διατήρησε αποστασιοποιημένη στάση.
Τέλος, η ΜέΡΑ 25 επίσης διατηρεί αποστασιοποιημένη στάση. Η δημοσιοποίηση των στάσεων του κόμματος αφορά κυρίως πολιτικά και οικονομικά προβλήματα, ενώ η αναφορά στην πανδημία σχεδόν απουσιάζει πλήρως.
Άννα Παϊπέτη