Η πολιτική αντιπαράθεση εξ αμνημονεύτων χρόνων αποτελεί πρόσφορο έδαφος για προσωπικές επιθέσεις και παραπληροφόρηση, κάτι που παραμένει αλήθεια και σήμερα. Σήμερα όμως, στην εποχή των social media ο εκσφενδονισμός λάσπης και κατηγοριών, ο διαμοιρασμός ψευδών ειδήσεων και παραπλανητικού περιεχομένου κατέστησαν πολύ πιο εύκολοι και οικονομικοί σε σχέση με το παρελθόν. Το Facebook, το YouTube, ακόμα και το Instagram, αποτελούν βασικά όργανα για την προώθηση των θέσεων ενός πολιτικού κόμματος/οργανισμού. Εξαιρετικά σημαντικό όμως για αυτόν τον στόχο είναι και το Twitter, το οποίο, χάρη στο εργαλείο του hashtag και του search, μπορεί ο οποιοσδήποτε εύκολα να δει τι συζητάνε οι χρήστες στην χώρα, τι έχει γίνει viral/trending κλπ.
Έτσι λοιπόν, το Twitter κατέστη την τελευταία δεκαετία αρίστης ποιότητας χώρος για την πολιτική έκφραση και την προεκλογική εκστρατεία, δίνοντας την ευκαιρία σε ομάδες που υποστηρίζουν κάποιο πολιτικό κόμμα να δράσουν κάτω από την ανωνυμία του διαδικτύου.
Δύο πολύ γνωστές ομάδες είναι η “Ομάδα Αλήθειας” και η “Ομάδα Μνήμης”. Η πρώτη, η οποία είναι πολύ πιο γνωστή, με 300.000 ακόλουθους στο Facebook και σχεδόν 67 χιλιάδες στο Twitter, αποτελεί μία ομάδα που διατείνεται ενάντια στο ΣΥΡΙΖΑ και υπέρ της ΝΔ. Η δεύτερη, με μόνο 75 χιλιάδες ακόλουθους στο Facebook και 14 χιλιάδες στο Twitter, τάσσεται υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ και κατά της ΝΔ. Οι «ομάδες» αυτές διαθέτουν όλα τα απαραίτητα κανάλια που πρέπει να έχει ένα σύγχρονο πολιτικό μέσο στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Facebook, YouTube, Instagram, Twitter. Ταυτόχρονα διαθέτουν και δικές τους σελίδες στο διαδίκτυο, όπου ανεβάζουν το περιεχόμενό τους.
Τι πράγματι λοιπόν είναι αυτές οι ομάδες και ποιο είναι το περιεχόμενό τους; Στη σελίδα Facebook της «Ομάδα Αλήθειας» θα βρει κανείς στις πληροφορίες αυτό το μικρό κείμενο: «Η Ομάδα Αλήθειας είναι ένας ειδησεογραφικός οργανισμός, με έμφαση στα social media». Στα υπόλοιπα μέσα της ομάδας θα βρει κανείς την φράση «ανακάλυψε τα δεδομένα», ενώ στο YouTube η αρχική φράση συμπληρώνεται ως «Ανακάλυψε τα Δεδομένα. Μάθε την Αλήθεια». Η «Ομάδα Μνήμης» από την άλλη επίσης δεν δίνει πολλές πληροφορίες για τον εαυτό της. Στα κανάλια της γράφει στις πληροφορίες απλά «Υπενθυμίζουμε τα Γεγονότα», ενώ στο «σχετικά με εμάς» της σελίδας της αναγράφεται απλά αυτό το μικρό κείμενο: «Υπενθυμίζουμε τα Γεγονότα, Παρακολουθούμε την Επικαιρότητα».
Για να αναλυθεί το περιεχόμενο αυτών των ομάδων έγινε συλλογή των tweet των τελευταίων ετών από τους λογαριασμούς τους στο Twitter και διεξάχθηκε επίσης και μία ανάλυση συναισθήματος για να διεκπεραιωθεί το είδος του περιεχομένου αυτών των tweet.
Αρχικά, μέσω σύννεφων λέξεων (word clouds) οπτικοποιήθηκαν οι λέξεις που χρησιμοποιούνται συχνότερα στα tweet των διαφορετικών ομάδων.
Στο πρώτο σύννεφο, αυτό της “Ομάδα Μνήμης”, οι λέξεις που κυριαρχούν είναι “Μητσοτάκη”, “νδ”, “νδ_ξεφτίλες”, “κυβέρνηση”, “σήμερα”, “γεωργιάδης”, “μμε”, “νδ_θεζω”, “μνημης”, “mnimis”. Το περιεχόμενο λοιπόν αυτής της ομάδας περιστρέφεται ιδιαίτερα γύρω από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, τον υπουργό ανάπτυξης Άδωνι Γεωργιάδη, τα ΜΜΕ, και τα διάφορα hashtags που εκφράζουν αντίθεση στην κυβέρνηση. Κάποια άλλα, όπως το “μνημης” υπάρχουν εδώ καθώς η συγκεκριμένη ομάδα στο περιεχόμενό της χρησιμοποιεί το όνομά της ως hashtag ώστε να εντοπίζεται πιο εύκολα από τους χρήστες του Twitter μέσω της λειτουργίας της αναζήτησης. Μία διευκρίνηση που πρέπει να γίνει εδώ, το “νδ_θεζω” πρόκειται για το hashtag “νδ_θέλατε”.
Στο δεύτερο σύννεφο, αυτό της “Ομάδα Αλήθειας” εντοπίζονται διαφορετικές λέξεις όπως “τσίπρα”, “συριζας”, “λέω”, “σήμερα”, “πολάκη”, “καρέκλα”, “κάνω”, “χρόνια”, “κυβέρνηση”, “μνημόνιο”. Η ομάδα αυτή όπως φαίνεται ασχολήθηκε στα tweet της σε ένα μεγάλο βαθμό με τον αρχηγό του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξη Τσίπρα, τον πρώην αναπληρωτή υπουργό υγείας Παύλο Πολάκη, τον ΣΥΡΙΖΑ γενικότερα, αλλά και με τις δηλώσεις του εκάστοτε πολιτικού προσώπου (μέσω της λέξης “λέω”), καθώς επίσης και για την κυβέρνηση.
Από τα σύννεφα λέξεων μπορεί κανείς να πάρει μία ιδέα για τις λέξεις-κλειδιά του περιεχομένου των διαφορετικών ομάδων. Οι “κορυφαίες των κορυφαίων” πράγματι είναι αυτές που παρατηρούνται και στα σύννεφα λέξεων, και αποτυπώνονται στα παρακάτω γραφήματα.
Η “Ομάδα Μνήμης”, όπως αποτυπώνεται στο πρώτο γράφημα, έχει ως κυρίαρχη λέξη, με αρκετά μεγάλη διαφορά μάλιστα, το “Μητσοτάκη”, ενώ ακολουθεί η “κυβέρνηση”, τα hashtag που προαναφέρθηκαν, το hashtag “νδ_ξεφτίλες”, “σήμερα” και “γεωργιάδης”. Φαίνεται δηλαδή πως κεντρικό σημείο του περιεχομένου είναι η αναφορά στον πρωθυπουργό, στη κυβέρνηση, και στον υπουργό Άδωνι Γεωργιάδη, καθώς αποτελεί ένα μη δημοφιλές άτομο για το κοινό-στόχο αυτής της ομάδας. Επίσης διακρίνεται και η συνήθεια της χρήσης ορισμένων hashtag, όπως το “νδ_ξεφτιλες”, “νδ_θελατε”, “νδ_θεζω”, κλπ.
Η “Ομάδα Αλήθειας” από την άλλη επικεντρώνει το περιεχόμενό της γύρω από δύο πόλους, το “συριζας” και το “τσιπρα”. Ως ομάδα συχνά χρησιμοποιεί και τους δύο όρους στο περιεχόμενό της, δείχνοντας πως η κριτική που ασκείται από αυτήν είναι λιγότερο προσωποκεντρική από αυτή της “Ομάδα Μνήμης”. Αυτό όμως θα μπορούσε να εξηγηθεί από το γεγονός ότι είναι συχνή η αναφορά στην κυβέρνηση με το όνομα του προέδρου της (“κυβέρνηση Μητσοτάκη”, “κυβέρνηση Παπανδρέου”, κλπ.). Αξιοσημείωτο το ότι έρχεται σε αρκετά υψηλή θέση η λέξη “καρέκλα”.
Επιπρόσθετα, η δράση αυτών των ομάδων παρουσιάζει μία ενδιαφέρουσα πορεία. Η δεύτερη παρουσιάζει μία αύξηση την άνοιξη του 2019, καθώς η ελληνική πολιτική σκηνή βρισκόταν σε προεκλογική περίοδο, ενώ μετά καταρρέει. Η πρώτη όμως παρέμεινε στα ίδια επίπεδα σε σχέση με την προηγούμενη δράση της.
Το 2020 παρατηρείται επίσης ένας παραλληλισμός στον αριθμό των λέξεων του περιεχομένου, καθώς τον Μάρτιο και Απρίλιο αυτού του έτους βγαίνουν σχεδόν offline, εξαιτίας της έλευσης της πανδημίας του κορονοϊού στην Ελλάδα και την επακόλουθη καραντίνα.
Ένα άλλο επίπεδο στο οποίο όμως παρατηρούνται αρκετές διαφορές μεταξύ των δύο διαφορετικών ομάδων είναι το συναίσθημα που έχουν οι λέξεις των tweet τους.
Στα συνολικά συναισθήματα του περιεχομένου της “Ομάδα Αλήθειας” η αρνητικότητα έχει την πρωτοκαθεδρία, ακολουθούμενα από τη θετικότητα και την εμπιστοσύνη. Κάτι το οποίο δεν παρατηρείται και στην “Ομάδα Μνήμης”, όπου η θετικότητα έχει εξίσου την ίδια παρουσία με την αρνητικότητα. Και εκεί όμως τα συναισθήματα αυτά ακολουθούνται, ξανά, από την εμπιστοσύνη, ενώ ο φόβος καταλαμβάνει και στις δύο ομάδες την τέταρτη θέση.
Αν παρατηρηθεί και διαχρονικά, η “Ομάδα Μνήμης” αμφιταλαντεύεται μεταξύ πιο θετικών και πιο αρνητικών μηνυμάτων, ενώ στο περιεχόμενο της “Ομάδα Αλήθειας” παρατηρείται πως τα αρνητικά βρίσκονται πιο ξεκάθαρα στη πρωτιά.
Αναλύοντας τα συναισθήματα, το ποσό του περιεχομένου και τις κυρίαρχες λέξεις των tweet αυτών των δύο ομάδων αντιλαμβάνεται κανείς ότι αν και οι ομάδες αυτές βρίσκονται σε διαμετρικά αντίθετες θέσεις στο δίπολο “ΣΥΡΙΖΑ-ΝΔ” της πολιτικής σκηνής της Ελλάδας της τελευταίας δεκαετίας, οι τακτικές τους είναι εξαιρετικά παρόμοιες. Και οι δύο ομάδες χρησιμοποιούν την τακτική της “αρνητικής εκστρατείας”, με τα αρνητικά μηνύματα, τις επιθέσεις και τον χλευασμό του αντιπάλου να κυριαρχεί. Αυτός είναι και ο λόγος που οι ομάδες δεν αναφέρονται στα “δικά τους” κόμματα ή τους “δικούς τους” πολιτικούς, ηγέτες και μη. Η “Ομάδα Αλήθειας” μιλάει για τον ΣΥΡΙΖΑ και τον Τσίπρα, ενώ η “Ομάδα Μνήμης” για τον Μητσοτάκη και την ΝΔ. Και οι δύο ομάδες έχουν κάποιον πολιτικό εκτός του ηγέτη, που τον στοχεύουν συχνά, καθώς δεν είναι συμπαθής στο κοινό τους. Στη περίπτωση της “Ομάδας Αλήθειας” είναι ο Παύλος Πολάκης, ενώ στην περίπτωση της “Ομάδας Μνήμης” είναι ο Άδωνις Γεωργιάδης. Επίσης χαρακτηριστικός είναι ο προσωποκεντρισμός των μηνυμάτων, όπου και στις δύο ομάδες, και ειδικά στην “Ομάδα Μνήμης”, ο αρχηγός του εκάστοτε κόμματος βρίσκεται στο στόχαστρο του περιεχομένου.
Παύλος Μεθόδιος