Αντιμέτωπες με συσσωρευμένα απόβλητα, ρύπανση και αυξημένους υγειονομικούς κινδύνους βρίσκονται πολλές περιοχές της Ελλάδας, ενώ κρίσιμη είναι η κατάσταση στα νησιά τα οποία αναμένεται και φέτος να «βουλιάξουν» από τους τουρίστες χωρίς ωστόσο να διαθέτουν επαρκείς υποδομές διαχείρισης αποβλήτων. Οι αφίξεις το 2024 αναμένεται να ξεπεράσουν τα 35 εκατομμύρια, τα οποία εκτός από το παραδοσιακό city break θα διαχυθούν στα νησιά συμπιέζοντας τρομακτικά την πεπερασμένη φέρουσα ικανότητά τους.
Χρόνια προβλήματα στην διαχείριση αποβλήτων παραμένουν άλυτα παρά την πρόοδο που έχει καταγραφεί στο νομοθετικό και ρυθμιστικό πλαίσιο. Σε έκθεσή που δημοσίευσε για το 2024 ο Συνήγορος του Πολίτη με θέμα την Βιώσιμη Τουριστική Ανάπτυξη, επισημαίνει τις παθογένειες των τουριστικών περιοχών και τονίζει την ανάγκη τήρησης των εγκεκριμένων Περιφερειακών Σχεδίων Διαχείρισης Αποβλήτων με συνεκτίμηση των ιδιαίτερων αναγκών των τοπικών κοινωνιών.
«Τα σοβαρότερα προβλήματα ως προς την ορθή διαχείριση των στερεών αποβλήτων εντοπίζονται στη μη εφαρμογή των εγκεκριμένων Περιφερειακών Σχεδίων Διαχείρισης Αποβλήτων και, κατ’ επέκταση, του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων, τόσο ως προς την υλοποίηση των έργων διαχείρισης αποβλήτων, όσο και ως προς την επίτευξη των στόχων ανακύκλωσης. Οι Δήμοι της χώρας δεν διαθέτουν ολοκληρωμένα σχέδια ανακύκλωσης και επαρκές δίκτυο για την αποκομιδή των ανακυκλώσιμων υλικών. Διαπιστώνεται η λειτουργία και παράλειψη αποκατάστασης Χώρων Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων σε όλη την επικράτεια. Σε αυτούς πρέπει να προστεθούν και οι Χώροι Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων, των οποίων είτε η χωρητικότητα έχει εξαντληθεί ή/και παρουσιάζουν σοβαρά προβλήματα κατά τη λειτουργία τους και στην πράξη καθίστανται χωματερές. Οι εγκεκριμένοι περιβαλλοντικοί όροι των έργων επεξεργασίας αποβλήτων δεν τηρούνται, ενώ υπάρχει έλλειμμα συστηματικής παρακολούθησης των περιβαλλοντικών συνθηκών. Το «έκτακτο» μέτρο της κήρυξης μια περιοχής σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και, ως εκ τούτου, η δυνατότητα μεταφοράς των απορριμμάτων σε εγκαταστάσεις άλλης περιοχής, τείνει να γίνει μόνιμο, αποτελώντας μια στρεβλή μέθοδο διαχείρισης των απορριμμάτων», αναφέρει ο Συνήγορος του Πολίτη.
Τι συμβαίνει στα νησιά – Που καταλήγουν τελικά τα απόβλητα
Η Ελλάδα έχει υιοθετήσει Εθνική Στρατηγική για την Κυκλική Οικονομία και εναρμόνισε τη νομοθεσία της με τις αρχές της. Βασική προτεραιότητα και στόχος είναι η παύση λειτουργίας και η αποκατάσταση του συνόλου των Χώρων Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλήτων (Χ.Α.Δ.Α.). Την τελευταία δεκαετία έχουν γίνει σημαντικά βήματα προς την παύση λειτουργίας και την αποκατάσταση των παράνομων χωματερών. Ωστόσο, παρά τις προβλέψεις των ΠΕ.Σ.Δ.Α. για τα έργα ορθής διαχείρισης αποβλήτων, πολλοί Δήμοι της χώρας δεν έχουν περάσει στο στάδιο της υλοποίησής τους, με αποτέλεσμα την ανεξέλεγκτη διάθεση. Αυτό οφείλεται, ιδίως στα νησιά, στη δυσχερέστερη χωροθέτηση έργων διαχείρισης Α.Σ.Α., αφενός λόγω της εκ των πραγμάτων περιορισμένης επιλογής κατάλληλων θέσεων και αφετέρου των αντιδράσεων των κατοίκων. Ως εκ τούτου, παρατηρείται ότι σε κάθε δήμο υπάρχουν θέσεις με μεγάλες ή και μικρότερες ανεξέλεγκτες αποθέσεις αποβλήτων, οι οποίες δεν έχουν αποκατασταθεί. Η έναρξη της διαδικασίας αποκατάστασης δεν σημαίνει και την επίτευξή της, καθώς, σε ορισμένες περιπτώσεις, η διοίκηση εμμένει στη διατήρηση των Χ.Α.Δ.Α., ελλείψει άλλων διαθέσιμων χώρων. Είναι, δε, σύνηθες μετά τη διακοπή λειτουργίας μιας χωματερής, κατόπιν σύντομου χρονικού διαστήματος, να δημιουργούνται άλλες, ακόμα και σε αποκατεστημένους Χ.Α.Δ.Α. Για παράδειγμα, στην Κάσο, ενώ αποκαταστάθηκε Χ.Α.Δ.Α. στη θέση Μαρίτσα, ο δήμος δημιούργησε νέα χωματερή στη θέση Αντέννες. Η ανεξέλεγκτη διάθεση των αποβλήτων συνδέεται με τη ρύπανση – μόλυνση και υποβάθμιση των υδάτινων πόρων, λόγω της παραγωγής στραγγισμάτων, όπως και με τη ρύπανση της ατμόσφαιρας και τις επιπτώσεις στο κλίμα, λόγω της έκλυσης αερίων του θερμοκηπίου. ΄
Ένα άλλο φαινόμενο που παρατηρείται είναι η απομείωση της αξίας του τοπίου, των φυσικών οικοτόπων και της πολιτιστικής ταυτότητας των περιοχών. Παρατηρείται ότι πολλοί δήμοι συνεχίζουν να εναποθέτουν τα ΑΣΑ σε γεωτόπους – τοπία παγκόσμιας σημασίας και ευρείας τουριστικής προβολής. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα είναι η Καλντέρα της Σαντορίνης, στο φρύδι της οποίας λειτουργεί η χωματερή του νησιού, σε απόσταση 500 μ. περίπου από την πόλη των Φηρών και είναι ευχερώς ορατή από κάθε επισκέπτη. Αντίστοιχα, στη Σίφνο λειτουργούσε χωματερή σε θέση που βρίσκονταν αρχαίες και νεότερες μεταλλευτικές στοές. Εντός των κάθετων στοών, γινόταν καύση των αποβλήτων για μείωση του όγκου τους. Με τη δημιουργία του νέου Χ.Υ.Τ.Υ. στο νησί ξεκίνησε και η αποκατάσταση της χωματερής.
Πηγή: Βουλιάζουν τα νησιά από τα απόβλητα – Πού εντοπίζονται τα μεγαλύτερα προβλήματα | Insider