Black Friday
Ήρθε «επιτέλους» η αγαπημένη εβδομάδα όλων των καταναλωτών (και η χειρότερη μέρα όλων των πωλητών), η εβδομάδα του Black Friday (είχε τόσο μεγάλη επιτυχία που καθιερώθηκε σαν ολόκληρη εβδομάδα). Η εβδομάδα στην οποία, εδώ και λίγα χρόνια, ο Έλληνας καταναλωτής ξεχύνεται στα μαγαζιά σαν να ήταν «εποχές ΠΑΣΟΚ», όπως θα έλεγαν ίσως οι παππούδες μας, ξεχνάει τα πάντα περί οικονομικής δυσχέρειας ή καταναλωτικής συμπεριφοράς και τρέχει να προλάβει όλα του τα αγαπημένα προϊόντα σε τιμές έως και 70% κάτω.
Στην Ελλάδα τα δεδομένα έχουν έτσι, σε αντίθεση με χώρες όπως οι ΗΠΑ στις οποίες ο εργαζόμενος εργάζεται κυριολεκτικά σαν σκλάβος με ακόμα χειρότερες συνθήκες εργασίας. Μιας και ανέφερα, όμως, τη λέξη σκλάβος, θα ήταν καλό σε αυτά τα επίπεδα να κάνουμε ένα μικρό ταξίδι πίσω στο χρόνο και να μάθουμε την ιστορία της «πολυαγαπημένης» μας Black Friday.
Υπάρχουν πολλές εκδοχές για την προέλευση της ονομασίας της σκοτεινότερης όλων των Παρασκευών, ωστόσο θα αρκεστώ σε αυτές που βρήκα πιο ενδιαφέρουσες. Η πρώτη εκδοχή λαμβάνει χώρα στη Φιλαδέλφεια της Αμερικής και ήταν ένας χαρακτηρισμός που έδωσαν οι Αμερικανοί υπάλληλοι της τροχαίας στην Παρασκευή της ημέρας των Ευχαριστιών, λόγω της ασύλληπτης κυκλοφοριακής συμφόρησης που δημιουργούσαν οι καταναλωτές τη δεκαετία του ’60. Η δεύτερη εκδοχή είναι εξίσου ενδιαφέρουσα και ταιριάζει απίστευτα με το σημερινό χαρακτήρα της συγκεκριμένης ημέρας. Σύμφωνα με αυτή, υπήρχε μια σχετική αναφορά για την «πανούκλα» της ημέρας σε ένα άρθρο του 1951 στο Factory Management and Maintenance: «Η Παρασκευή-μετά-των-Ευχαριστιών-ίτιδα» είναι μια δεύτερη χειρότερη ασθένεια μετά την πανούκλα. Τουλάχιστον αυτό είναι το αίσθημα εκείνων που πρέπει να δουλέψουν όταν έρχεται η Black Friday. Το κατάστημα μπορεί να είναι μισοάδειο, αλλά όποιος απουσίαζε ήταν άρρωστος – και μπορεί να το αποδείξει».
Η τρίτη εκδοχή που έφτασε στα αυτιά μου και θέλω να μοιραστώ μαζί σας είναι και η πιο σοκαριστική και μακάβρια εκδοχή μας γυρνά πίσω στα μέσα του 19ου αιώνα, τότε που υπήρχαν ακόμα σκλάβοι με την έννοια της ιδιοκτησίας. Φηολογείται πως εκείνη την περίοδο του χρόνου οι λευκοί μπορούσαν να αγοράσουν μαύρους σκλάβους σε εξαιρετικά χαμηλές τιμές. Δεν είναι φριχτό αν σκεφτεί κανείς πόσο λίγο μπορεί να κοστολογηθεί μια ανθρώπινη ζωή μπροστά στο κέρδος και την εκμετάλλευση;
Η ιστορία μέχρι τώρα, λοιπόν, αφήνει το εξής ως συμπέρασμα: ο υπερκαταναλωτισμός δεν είναι καλό πράγμα. Αυτονόητο, απλοϊκό θα έλεγε κανείς, άλλωστε όπως μαθαίναμε στην έκθεση της τρίτης λυκείου «ο καταναλωτής πρέπει να ψωνίζει αυτά που χρειάζεται, παν μέτρον άριστον». Αφού, λοιπόν, είναι τόσο αυτονόητα όλα αυτά, γιατί ολόκληρη η κοινωνία μας οικοδομείται με βάση τον υπερκαταναλωτισμό; Δεν είναι άγνωστο το πόσο επιρρεπείς είναι οι Έλληνες στη διαφημιστική προπαγάνδα, αν λάβουμε υπόψιν μας ότι ο θεσμός υπάρχει στην Ελλάδα εδώ και μόλις 3 χρόνια και γίνεται όλο και πιο δημοφιλής, σε αντίθεση με την πλειοψηφία των ευρωπαϊκών χωρών, που μάλλον τους είναι αδιάφορο το «έθιμο». Αλλά γιατί σε μια χώρα που το 1/3 του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας ο θεσμός του Black Friday έχει τόσο μεγάλη επιτυχία;
Η δική μου ερμηνεία είναι ότι απλά ο κόσμος θέλει να εκτονωθεί, να ξεχάσει ότι του λείπουν τα βασικά και να παρεκτραπεί επί της ουσίας χωρίς τόσο μεγάλες οικονομικές επιπτώσεις. Ζούμε, δυστυχώς, στην Ελλάδα του «ψωνίζω άρα υπάρχω». Σε μια χώρα που ο κόσμος δεν έχει να φάει, αλλά θα αγοράσει το καινούριο Samsung, γιατί «η διαφήμιση έλεγε ότι έχει 70% έκπτωση». Αυτές τις μέρες, ο καταναλωτής αγοράζει την ευτυχία του με 70% έκπτωση, με κόστος την αύξηση της δυστυχίας του εργαζόμενου 70%. Επειδή προφανώς δεν έχουμε σκεφτεί ότι κάποιος άλλος δουλεύει υπερωρίες απλήρωτος για να γίνει όλος αυτός ο πανζουρλισμός.
Και όλα αυτά γιατί; Για να γυρίσουμε σπίτια μας νομίζοντας πως έτσι έχουμε δώσει στη ζωή μας ένα νόημα, ένα λόγο να γίνουμε υπερβολικοί, ένα μικρό ξεροκόμματο για να ξεχάσουμε ότι ο πραγματικός μας εχθρός είναι ταυτόχρονα και ο ευσεβής πόθος μας: ο υπερκαταναλωτισμός.
Ξύπνα, λοιπόν, γρήγορα και μάθε πως η ευτυχία δε θα βρεθεί μέσα από βιτρίνες καταστημάτων, αλλά από αληθινές καταστάσεις. Σκότωσε τον που έχεις μέσα σου όσο είναι καιρός, πριν αυτός γίνει πια εσύ.